ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการสูบบุหรี่ของวัยรุ่นนอกระบบการศึกษา และผลการพัฒนาโปรแกรมการปรับความคิดและพฤติกรรมเพื่อลดการสูบบุหรี่

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการสูบบุหรี่ และผลการพัฒนาโปรแกรมมการปรับความคิดและพฤติกรรมเพื่อลดการสูบบุหรี่ ในกลุ่มวัยรุ่นนอกระบบการศึกษา โดยใช้วิธีการวิจัยแบบผสานเป็นระยะ ประกอบด้วยวิธีการสำรวจและการวิจัยเชิงทดลอง และนำผลการศึกษามาใช้ในการพัฒนาโปรแกรมปรับความคิดและพฤติกรรมเพื่อลดการสูบบุหรี การวิจัยสำรวจในระยะแรกรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสอบถามจากกลุ่มตัวอย่างวัยรุ่น จำนวน 600 คน ด้วยการคัดเลือกแบบหลายขั้นตอน ได้กลุ่มตัวอย่างที่สูบบุหรี่นอกระบบการศึกษา จำนวน 91 คน ส่วนการวิจัยเชิงทดลอง รวบรวมข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างที่ได้คัดเลือกจากแบบทดสอบการติดบุหรี่ (Fagerstorm test for nicotine dependence: FTND) ระดับคะแนน 4-5 แสดงว่าเป็นผู้ที่มีพฤติกรรมการสูบแบบเสี่ยง จำนวน 34 คน และคัดเข้าเป็นกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 20 คน เป็นกลุ่มทดลอง จำนวน 10 คน และกลุ่มควบคุม จำนวน 10 คน มีการทดสอบก่อนการทดลอง หลังการทดลองและระยะติดตามผลการทดลอง การวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณาและการวิเคราะห์สมการถดถอยเชิงพหุ (Multiple Regression Analysis) และการทดสอบทางสถิติตัวที (t-test) ผลการศึกษา พบว่า ปัจจัยครอบครัวและสังคมยอมรับการสูบบุหรี่ที่มีผลต่อการสูบบุหรี่ จึงได้นำตัวแปรนี้ไปพัฒนาโปรแกรมในการศึกษาในระยะที่ 2 โปรแกรมที่ได้จากการพัฒนาเป็นการนำปัจจัยครอบครัวและมาตรฐานทางสังคม ร่วมกับกระบวนการปรับความคิด (Congnitivice Behavior Therapy) ของ Beck (1967) และลักษณะมุ่งอนาคต ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน 8 กิจกรรม จำนวน 8 ครั้ง ๆ ละ 60-90 นาที สัปดาห์ละ 1 ครั้ง รวม 8 สัปดาห์ ผลการศึกษา พบว่า ภายหลังการทดลองโปรแกรม CBT เพื่อลดการการสูบบุหรี่ที่สร้างขึ้นนั้น สามารถลดพฤติกรรมการสูบบุหรี่ได้

This study’s objectives are to investigate factors affecting adolescents’ smoking behavior and the effectiveness of the development program of cognitive behavior therapy for reducing smoking behavior among out-of-school adolescents. Research uses mixed methodology of a survey and an experimental design in two phases. The results from the survey is used to develop program of cognitive behavior therapy for reducing the smoking behavior. The research tools include questionnaire and the development program to reduce smoking behaviors. In the first phase, data from 600 adolescents are collected using a questionnaire. The sample comprises 91 out-of-school smokers. The experimental research is derived from the Fagerstrom test for nicotine dependence (FTND) The scores from questionnaire ranges from 4 to 5 indicated the risk of smoking behavior in the total number of 34 smokers. Twenty persons recruited to participate in two groups. The first-10-persons group is called the controlled group and the second-10-person group is called the experimental group. Both groups should attend the activities provided and observed the pre-test, post-test and follow-up tests. Analyses were executed using descriptive statistics, multiple regression technique, and t-test. Research findings show that two key variables, family factors and social norms, are significantly related to smoking behaviors. Therefore, these variables are taken to develop the program in phase two of the study. The therapy program developed by applying family factors and social norms in combination with the cognitive behavior therapy of Beck (1967) and future orientation. It comprises 3 steps, 8 activities, 8 times, 60-90 minutes for each, once a week and continuously for 10 weeks. The experimental results demonstrate the effectiveness of the developed CBT program to reducing smoking behaviors.