การศึกษาครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาลในการดูแลแผลที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวานในชุมชน โดยการประยุกต์ใช้รูปแบบการใช้หลักฐานเชิงประจักษ์ (Evidence Based Practice Model; Soukup. 2000) เริ่มต้นด้วยการวิเคราะห์ปัญหาในการปฏิบัติงานของพยาบาลในการดูแลแผลที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวาน ค้นหาหลักฐานเชิงประจักษ์ โดยกำหนด คำสำคัญในการสืบค้นข้อมูล ในระหว่างปี ค.ศ. 1996-2007 ซึ่งได้หลักฐานเชิงประจักษ์ที่เกี่ยวข้อง จำนวน 14 เรื่อง ประกอบด้วย การทบทวนงานวิจัยอย่างเป็นระบบ 2 เรื่อง งานวิจัยเชิงทดลอง 5 เรื่อง งานวิจัยกึ่งทดลอง 2 เรื่อง งานวิจัยที่ศึกษาไปข้างหน้า 2 เรื่อง งานวิจัยเชิงพรรณนา 3 เรื่อง ประเมินความน่าเชื่อถือของหลักฐานข้อมูลโดยใช้เกณฑ์ของเมลนิค (Melnyk BM. And Fineout-Overholt. 2005) อ้างถึงใน ฟองคำ ติลกสกุลชัย. 2549) ต่อจากนั้นนำงานวิจัยและหลักฐานที่เกี่ยวข้องมาสังเคราะห์เป็นแนวปฏิบัติการพยาบาลในการดูแลแผลที่เท้าของผู้ปป่วยเบาหวานในชุมชน แนวปฏิบัติการพยาบาลในการดูแลแผนที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวานในชุมชน ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ ส่วนที่ 1 การประเมินสภาพเท้าผู้ป่วยเบาหวาน ประกอบด้วย 1.1) แบบบันทึกข้อมูลทั่วไป เป็นการประเมินความรู้ปัจจัยของการเกิดแผลที่เท้า 1.2) แบบประเมินสภาพเท้า ได้แก่ ก) การประเมินสภาพเล็บเท้า สภาพผิวหนังเท้า ความผิดปกติในโครงสร้างเท้า ข) การตรวจเท้าด้านการไหลเวียนเลือด และปลายประสาทด้วย Semmes-Weinstein Monofilament ค) การประเมินบาดแผลที่เท้า ง) การประเมินการดูแลรักษาบาดแผลที่เท้า ส่วนที่ 2 แนวปฏิบัติการดูแลแผลที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวานในชุมชนประกอบด้วย 2.1) แนวปฏิบัติการดูแลแผลที่เท้าสำหรับพยาบาลหรือผู้ดูแลด้านสุขภาพ ได้แก่ การประเมินผล วิธีการทำแผล การให้คำแนะนำและการฝึกปฏิบัติ และการประเมินการหายของแผล 2.2) แนวปฏิบัติการดูแผลที่เท้าสำหรับผู้ป่วยหรือผู้ดูแล ได้แก่ การประเมินแผล วิธีการทำแผล หลักปฏิบัติเพื่อส่งเสริมการหายของแผล และประเมินการหายของแผล ส่วนที่ 3 การติดตามเยี่ยมบ้าน เป็นการติดตามการหายของแผล โดย 3.1) มีการบันทึกขนาดของแผลจากการวัดความกว้าง ความยาว ความลึกของแผล ในวันที่เริ่มศึกษา และในแต่ละครั้งที่ติดตามเยี่ยมบ้านแต่ละครั้ง 3.2) การประเมินผู้ป่วยรายบุคคล ในเรื่องเทคนิคการทำแผลความรู้ และพฤติกรรมการดูแลเท้าเพื่อป้องกันการเกิดแผลซ้ำ 3.3) การวางเป้าหมายร่วมกันในการวิเคราะห์ปัญหา อุปสรรคในวิธีการทำแผล ความก้าวหน้าของแผล และความตัองการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในการดูแลสุขภาพเท้า 3.4) แนวทางการส่งต่อผู้ป่วย การตัดสินใจขอความช่วยเหลือ และส่งต่อผู้ป่วย
แนวปฏิบัติการพยาบาลในการดูแลแผลที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวานในชุมชน ได้รับการตรวจสอบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ ที่ปฏิบัติงานในการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน จำนวน 3 ท่าน และได้นำแนวปฏิบัติการพยาบาลการดูแลแผลที่เท้าเบาหวานที่มีแผลที่เท้า จำนวน 7 ราย ในระยะเวลา 4 สัปดาห์ ผลการศึกษา พบว่า ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีประวัติเคยเป็นแผลที่เท้ามาก่อนสาเหตุจากอุบัติเหตุ ตำแหน่งของการเกิดแผล คือ บริเวณใต้ฝ่าเท้า ปัจจัยที่มีผลทำให้เกิดบาดแผล คือ ไม่สวมรองเท้า หรือเดินเท้าเปล่าขณะอยู่บ้าน มีความผิดปกติของสภาพเล็บเท้า สภาพผิวหนังที่เท้า โครงสร้างเท้าผิดปกติ ความผิดปกติของปลายประสาทเสื่อม และเมื่อเกิดแผลแล้วมักทำแผลเองที่บ้าน ระดับความรุนแรงของแผลส่วนใหญ่อยู่ที่ระดับ 1 และไม่ติดเชื้อ ผลจากการติดตามเยี่ยมบ้าน ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีความรู้ความเข้าใจในการดูแผลดีขึ้น
ข้อเสนอแนะ พยาบาลหรือผู้ดูแลด้านสุขภาพในหน่วยปฐมภูมิควรให้ความสำคัญ และนำแนวปฏิบัติการพยาบาลการดูแลแผลที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวานไปใช้เพื่อให้การดูแลแผลที่เท้าอย่างต่อเนื่อง และป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น
The purpose of this study was the development of the clinical nursing practice guideline (CNPG) for caring foot ulcers of diabetic patients in community. The Evidence Based Practice Model was applied and used as a framework of this study (Soukup. 2000). The development began with analyzing problems from nursing practice for caring foot ulcer of diabetic patients. Keywords were specified for searching the relevant evidences during the year 1996-2997. There were fourteen relevant evidences, which consisted of two systematic reviews, five randomized control trials studies, two quasi-experimental studies, two prospective studies and three descriptive studies. All relevant evidences were evaluated by Melnyk BM. And Fineout-Overholt framework (2005 referenced in Fongcome Tilogskunchai. 2006). Then these relevant evidences were analyzed and synthesized in order to develop the CNPG. This CNPG for caring foot ulcers of diabetic patients in community had three parts. Part one was the patients’ foot assessment. It consisted of demographic data including knowledge assessment and factors related to foot ulcer, foot assessment including the assessment of nail, foot skin, and deformities of foot, foot ulcer assessment, and foot ulcer care assessment. Part two was the clinical nursing practice guideline for caring foot ulcer of diabetic patients in community. It was composed of clinical practices guideline on caring foot ulcer for nurse or health care provider (such as foot ulcer assessment, foot ulcer dressing procedure, educating and practicing for caring foot ulcer, and evaluating foot ulcer’ healing) and clinical practice guideline on caring foot ulcer for patients or caregivers (such as foot ulcer assessment, for ulcer dressing procedure, promoting on healing of foot ulcer, and evaluating foot ulcer’s healing). Part three was home health care for assessment foot ulcer’ healing. It consisted of the foot ulcer report on size, width, length, depth at the first time and each time of home visit, the patient assessment regarding to technique of dressing, knowledge and behavior of foot care in order to prevent recurrent foot ulcer, the goal setting for assessing problem and barrier on foot ulcer dressing procedure, promoting foot ulcer’s healing, and requiring behavior change on foot care, and the referral guideline for patient in case of deciding needed help and referral patients.
The clinical nursing practice guideline for caring foot ulcer of diabetic patients in community was validated by three diabetic clinic experts. Afterwards, this CNPG had been tested on 7 diabetic foot ulcer patients for four weeks. The result indicated that most diabetic patients had foot ulcer before due to accident, site of foot ulcer, which was under plantar, factors related to initiate foot ulcer such as bare foot, abnormal of nail, foot skin, and foot deformities, peripheral neuropathy. The result also found that the patients would make dressing for their foot ulcers by themselves at home. Most level of their severity was on the first level without infected. After the patients had received home visit, most of them had better knowledge on taking care of foot ulcer.
This study had suggested that nurses or health care providers, who were at the primary health care unit, should give more attention and take this clinical nursing practice guideline for caring foot ulcer of diabetic patients in community to apply for caring foot ulcer continuously and also preventing any complicated which might be occurred.
