ความเชื่อและพิธีกรรมของศาลเจ้า: กรณีศึกษาตลาดน้อย เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพมหานคร

Abstract

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา ความเชื่อ และพิธีกรรมของศาลเจ้าที่ตั้งอยู่ในตลาดน้อย เขตสัมพันธวงศ์ กรุงเทพมหานคร มีจำนวน 5 ศาล คือ ศาลเจ้าโจวซือกง ศาลเจ้าฮกเลี่ยนเก็ง ศาลเจ้าโรงเกือก และศาลเจ้าไท้ฮั้ว ซึ่งเป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีเก็บข้อมูลภาคสนามจากการสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้องกับศาลเจ้าในตลาดน้อย ผู้มากราบไหว้ที่ศาลเจ้า ผู้เข้าร่วมงานพิธีกรรมต่างๆ และชุมชนภายในตลาดน้อย ผู้วิจัยศึกษาข้อมูลจากเอกสาร และเสนอผลการวิจัยแบบพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัย พบว่า ศาลเจ้าภายในตลาดน้อยมีประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน และศาลเจ้ากับวิถีชีวิตของคนไทยเชื้อสายจีนอยู่กับคู่กันมาตั้งแต่อดีต ศาลเจ้าที่ตั้งอยู่ภายในตลาดน้อยมีจำนวน 5 ศาล โดยแบ่งศาลเจ้าออกเป็น 3 กลุ่มคือ ศาลเจ้าของกลุ่มจีนฮกเกี้ยน ศาลเจ้าของกลุ่มจีนแคะ (ฮากกา) ศาลเจ้าของกลุ่มจีนไหหลำ และการสร้างศาลเจ้าขึ้นนั้นมีเหตุปัจจัยมาจากความเชื่อเรื่องของเทพเจ้า เห็นได้จากการตั้งชื่อของศาลเจ้านั้นเป็นชื่อของเทพเจ้าที่เป็นองค์ประธาน และคนไทยเชื้อสายจีนยังเป็นกลุ่มที่นิยมกราบไหว้บูชาของพรจากเทพเจ้า จึงทำให้ชาวบ้านในชุมชนตลาดน้อยแห่งนี้มีการสืบทอดความเชื่อเรื่องเทพเจ้ามาจนถึงปัจจุบัน และความเชื่อความศรัทธาของเทพเจ้าภายในศาลเจ้าแต่ละศาลนั้น ผู้วิจัยได้พบข้อมูลว่าความเชื่อที่ปรากฏทั้ง 5 ศาลเจ้าจะเกี่ยวกับความเชื่อด้านโชคลาภด้านสุขภาพ และด้านครอบครัว จากความเชื่อดังกล่าวจึงมีพิธีกรรมการบูชาเทพเจ้า การประกอบพิธีกรรมไหว้เทพเจ้าในวันสำคัญแตกต่างกับวันปกติทั่วไป ซึ่งการประกอบพิธีกรรมนั้นเป็นการสืบทอดความเชื่อของเทพเจ้าที่อยู่ในสังคมไทยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เป็นคุณค่าที่ผสานกับวิถีชีวิต วัฒนธรรม ประเพณี เศรษฐกิจให้คงอยู่ต่อไป

This research aims to study the history, beliefs and rituals related to five community shrines located in Talad Noi, Samphantawong district, Bangkok which were Sho Su Kong Shrine, Hok Lian Keng Shrine, Sieng Kong Shrine, Rong Kueak Shrine and Thai Hua Shrine. This research is qualitative research with field data from interviewing people concerned with the shrines in Talat-Noi, the visitors paying homage to the shrines, people joining the rituals in Talad-Noi community in total 40 persons. The researcher studied from documentary and presented the research in descriptive analysis. The research found that the shrines in Talat-Noi had the long history and the shrines stayed together with Thai-Chinese lifestyle from the past. There were five shrines located in Talad-Noi which could be divided to three groups: Hokkien’s Shrines, Hakka’s Shrine and Hainan’ shrine. The shrines have been built from the beliefs to god. As we can see from the name of shrines which was the name of the God and Thai-Chinese people preferred to pay homage and make their wished from the God. People in Talad-Noi community continued the belief on God until present. The researcher also found that the belief on God by each shrine were about luck, health and family. In consequence, according to the mentioned beliefs, there were the rituals in the shrine to pay homage to the God. The procedures of the rituals on festive days were different from the regular day. The rituals helped to inherit the beliefs in God in the shrine from the past until present. This showed the values which combine lifestyle, custom, tradition, economy and variety of the area. And make them lasts forever.