การเปรียบเทียบประสิทธิภาพของสารสกัดหยาบจากพืชสมุนไพรด้วยเอทานอลในการไล่แมลงวันหัวเขียวในกระบวนการตากปลาสลิดแดดเดียว

Abstract

ในขั้นตอนการตากปลาสลิดแดดเดียว อาจจะพบแมลงวันซึ่งเป็นพาหะนำโรคไปสู่มนุษย์ เพื่อการลดจำนวนแมลงวันดังกล่าวและหนอนแมลงวันที่ทำให้ปลาเน่าเสียอย่างรวดเร็ว งานวิจัยนี้จึงมีจุดประสงค์เพื่อศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิภาพของพืชสมุนไพรไล่แมลงวันหัวเขียวในกระบวนการทำปลาสลิดแดดเดียว และเป็นทางเลือกหนึ่งที่ปลอดภัยต่อสุขภาพทั้งผู้ผลิต ผู้บริโภค และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม โดยใช้สารสกัดหยาบของสมุนไพร 7 ชนิด ที่สกัดด้วยเอทานอลได้แก่ เมล็ดพริกไทยดำ เหง้าข่า ใบโหระพา กาบใบตะไคร้ เปลือกผลมะนาว เปลือกผลมะกรูด และรากหนอนตายหยาก เนื้อปลาสลิดถูกเตรียมและชุบสารสกัดสมุนไพรที่ความเข้มข้น 500, 250 และ 125 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร ตามลำดับเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมที่ชุบน้ำกลั่นจากนั้นนำไปตากแดด สังเกตุและบันทึกจำนวนของแมลงวันที่ตอมปลาสลิดเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมเป็นเวลา 1 ชั่วโมง พบว่าสารสกัดจากกาบใบตะไคร้ที่ความเข้มข้น 500 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร มีประสิทธิภาพดีที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) โดยมีจำนวนแมลงวันที่เข้ามาตอมปลาสลิดน้อยที่สุด ค่าเฉลี่ยร้อยละของการไล่แมลงวัน คือ 86.8 นอกจากนี้พบว่าสารสกัดจากกาบใบตะไคร้ไม่มีความเป็นพิษต่อเซลล์เม็ดเลือดขาวนิวเคลียสเดี่ยวคนปกติ โดยวิธี MTT ดังนั้นสารสกัดจากกาบใบตะไคร้สามารถนำไปเป็นแนวคิดในการต่อยอดพัฒนาผลิตภัณฑ์ไล่แมลงวันในกระบวนการแปรรูปผลิตภัณฑ์ปลาสลิดแดดเดียว เพื่อเป็นทางเลือกหนึ่งที่ปลอดภัยต่อสุขภาพทั้งผู้ผลิต ผู้บริโภค และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

Dry-salted snakeskin gourami fish is preserving food product which is preferred by consumers. For sun drying method, many flies found in fish drying areas. Flies were vectors carried the pathogens to human such as the food borne illness. In particular, blow fly was the most found from our survey. To decrease the number of flies causing the foodborne illness and fly larvae which made fish to rot quickly. This research aimed to compare the blow fly repellent effects of the herbs ethanolic crude extracts in the dry-salted snakeskin gourami fish, in order to apply for the fly repellent in the dry-salted processes. The seven herb ethanolic extracts include Piper nigrum Linn., Alpinia galanga (L.) Willd, Ocimum basilicum L., Cymbopogon citratus Stapf, Citrus aurantiifolia (Christm.) Swingle, Citrus hystrix DC., and Stemona collinsae Craib were tested the repellent effects. Snakeskin Gourami fish were prepared by dipping with each herbal extract at 500, 250, and 125 µg/ml, respectively and dipping with water for the control group, then dried in outdoor areas. In order to determine the number of flies, observation and number of flies that swarm around the Snakeskin Gourami fish were recorded. The results showed that C. citratus extract at 500 µg/ml had the most blow fly repellent effects found the significant lowest of fly number and the average repellency rate was 86.8%. Additional, C. citratus extract did not cause cytotoxic effects to peripheral blood mononuclear cells by MTT method. Therefore C. citratus extract at 500 µg/ml was safe for using for the fly repellant. In conclusion, C. citratus showed the most effective that significantly repelled flies compared with the control group, it should be developed for the fly repellant production. The using of herbs for repelling flies was one options that might be safe for health of producers, consumers and environmentally friendly.