การศึกษาอักษรย่อในคัมภีร์หัวใจ 108 ในฐานะสื่อการสอนพระพุทธศาสนา

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบ วิธีการย่อ แหล่งที่มา สาระสำคัญ และการนำอักษรย่อในคัมภีร์หัวใจ 108 ไปใช้ในฐานะสื่อการสอนพระพุทธศาสนาโดยใช้คัมภีร์วชิรสารัตถสังคหะเป็นทฤษฎี ในการวิเคราะห์ และใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพโดยเก็บข้อมูลจากเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึกแล้วนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์และนำเสนอเชิงพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบรูปแบบและวิธีการย่ออักษรในคัมภีร์หัวใจ 108 ตามทฤษฎีการย่ออักษรในคัมภีร์วชิรสารัตถสังคหะ 4 รูปแบบ คือ การย่ออักษรตัวแรกของศัพท์ซึ่งเป็นวิธีที่พบว่าใช้มากที่สุด การย่ออักษร ตัวสุดท้ายของศัพท์ การย่ออักษรโดยใช้วิธีทั้งสองข้างต้นร่วมกัน การย่ออักษรแล้วนำอักษรมาวางสลับ กันไปมา นอกจากนี้จะเป็นคำย่อ คำศัพท์ อักษรในภาษาบาลี อักษรไทย และคำไทยที่นำมาผสมกับอักษร ในภาษาบาลี แหล่งที่มาของอักษรย่อส่วนใหญ่มาจากคัมภีร์พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่น ๆ ที่โบราณาจารย์นำมาใช้เป็นสื่อการสอนเรื่องสำคัญ ได้แก่ พระรัตนตรัย พระพุทธเจ้า พระธรรมวินัย พุทธ สาวก คัมภีร์ในพระพุทธศาสนา พิธีกรรม และเรื่องเล่าในพระพุทธศาสนา แต่มีอักษรย่อในหัวใจบางส่วน ที่มาจากความเชื่อในศาสนาพราหมณ์ ไสยศาสตร์ และวรรณคดีไทย ส่วนการนำอักษรย่อไปใช้นั้นพบใน 2 มิติ คือ การใช้ที่ตรงกับสาระสำคัญพบว่า นำไปใช้สำหรับท่องจำเรื่องสำคัญในพระพุทธศาสนา ใช้เป็น อุบายฝึกจิตให้เป็นสมาธิ และใช้เป็นอุบายเตือนสติให้ละความชั่วทำความดี และพัฒนาจิตให้ผ่องใส ส่วน การนำไปใช้ที่ไม่ตรงกับสาระสำคัญของหัวใจนั้น พบว่า ส่วนใหญ่นำไปใช้ตามความเชื่อทางไสยศาสตร์ที่มุ่งให้เกิดอานุภาพด้านที่ดี เช่น ความปลอดภัยจากอันตราย และบางส่วนถูกนำไปใช้ในทางที่ผิด เช่น ทำให้คนเกลียดกัน เป็นต้น ผลการวิจัยนี้ได้ไขความลับเรื่องสำคัญในพระพุทธศาสนาที่ถูกปกปิดไว้ด้วยความเชื่อทาง ไสยศาสตร์อันจะส่งผลให้คนเข้าใจอักษรย่อในหัวใจต่าง ๆ อย่างถูกต้อง และสามารถสืบต่อภูมิปัญญาใน การถ่ายทอดพระพุทธศาสนาของโบราณาจารย์ที่สื่อเรื่องสำคัญในพระพุทธศาสนาผ่านอักษรย่อในหัวใจ 108 ให้คงอยู่ต่อไป

This research aimed to study the source material methods of anonymous acronym the code of Buddhism and the unnamed acronym in 108 core scriptures to use. This qualitative research collected data from documents and they were analyzed and presented as descriptive research reports. The research found that the most unnamed acronyms in 108 core scriptures were scriptures including chants from the prayer book. However, some core scriptures were derived from the belief in Brahmanism, superstition. The unnamed acronyms were abbreviated by using the acronym theory as in the Wachirasãratta sangkhaha scripture which consisted of 3 forms: 1) the abbreviation of the initial letter of a word, 2) the abbreviation of the final letter of a word, 3) the abbreviation of both the initial and final letter. The code of Buddhism from the unnamed acronym in 108 core scriptures was Buddha Rattana Tri or Triple Gem as well as Buddhist scriptures, Dhamma, Buddhist disciples, religious objects, rituals and milestones in Buddhism, novels to reflect important purpose of abbreviation and using acronym as Buddhism materials, method for memorizing various matters in Buddhism and memorizing the principles of Buddhism, for mental exercise to meditate by using the letters in prayer, and for the leader reminder to leave baseness, observe the precepts, self-sacrifice, and mental development. Meanwhile, it was found that abbreviations were used in magical beliefs in both good ways, such as protection from dangers and bad ways, such as being used to harm other people to misfortune, etc.