โครงการวิจัย การพัฒนาผลิตภัณฑ์ไล่แมลงวันจากสมุนไพรไทย : รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์

Abstract

ปลาสลิดแดดเดียว คือ ผลิตภัณฑ์แปรรูปซึ่งเป็นที่ต้องการของผู้บริโภค ในขั้นตอนการทำให้แห้งโดยแดด แมลงวันจำนวนมากถูกพบบริเวณที่มีการตากปลาสลิด แมลงวันเป็นพาหะนำโรคไปสู่มนุษย์ เช่น โรคที่มากับอาหาร โดยเฉพาะแมลงวันหัวเขียวซึ่งพบมากที่สุดจากการสำรวจในการศึกษาครั้งนี้ เพื่อที่จะลดจำนวนแมลงวันที่ก่อให้เกิดโรคที่มากับอาหารและหนอนแมลงวัน ซึ่งทำให้ปลาเน่าเสียอย่างรวดเร็ว ดังนั้น การใช้สมุนไพรในการไล่แมลงวันจึงเป็นทางเลือกหนึ่งที่ปลอดภัยต่อสุขภาพทั้งผู้ผลิต ผู้บริโภค และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม งานวิจัยนี้จึงศึกษาการพัฒนาผลิตภัณฑ์สมุนไพรไล่แมลงวันที่ปลอดภัยต่อผู้ผลิต ผู้บริโภค เพื่อนำไปใช้ไล่แมลงวันในกระบวนการทำปลาสลิดแดดเดียว สารสกัดหยาบของสมุนไพร 7 ชนิด ได้แก่ 1. ข่า (Alpinia galanga (L.) Willd) 2. โหระพา (Ocimum basilicum A) 3. ผลมะนาว (Citrus limon) 4. หนอนตายหยาก (Stemona collinsae Craib) 5.พริกไทยดำ (Piper nigrum) 6. ตะไคร้ (Cymbopogon citratus Stapf) และ 7. ผลมะกรูด (Citrus hystrix DC) ถูกใช้ในการทดสอบประสิทธิภาพ ปลาสลิดถูกเตรียมโดยชุปในสารสกัดสมุนไพรที่ความเข้มข้น 500 250 และ 125 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตรตามลำดับ และไม่ชุดสารสกัดสมุนไพร จากนั้นนำไปตากแดด เพื่อที่จะนำแมลงวัน สังเกตุและบันทึกจำนวนการตอมของแมลงวันที่ปลาสลิดเปรียบเทียบกับปลาสลิดกลุ่มที่ไม่ชุดสารสกัดสมุนไพร ผลการทดลองพบว่า สารสกัดสมุนไพรจากกาบใบตะไคร้ที่ความเข้มข้น 500 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร มีจำนวนแมลงวันที่เข้ามาตอมปลาสลิดน้อยที่สุด อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติและไม่ก่อให้เกิดความเป็นพิษต่อเซลล์เม็ดเลือดขาวนิวเคลียสเดี่ยวคนปกติ โดยวิธี MTT ดังนั้น สารสกัดจากกาบใบตะไคร้ที่ความเข้มข้น 500 ไมโครกรัมต่อมิลลิลิตร ปลอดภัย โดยมีความจำเพาะในการเกิดพิษ (Selectivity index, SI>1) จากผลการทดลองนี้สรุปว่า สารสกัดจากกาบใบตะไคร้ให้ผลในการไล่แมลงวันดีที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติและปลอดภัย ทางคณะผู้วิจัยจึงเลือกสารสกัดจากกาบใบตะไคร้มาเตรียมเป็นผลิตภัณฑ์ไล่แมลงวัน สารสกัดถูกเตรียมด้วยน้ำที่ความเข้มข้น 0.025% v/v ต้นทุนการผลิตผลิตภัณฑ์ปริมาตร 100 มิลลิลิตร เป็นจำนวนเงินทั้งหมด 73.1 บาท

Dried Salted Snakeskin Gourami fish is preserving food product which is preferred by consumers. For sum drying method, many flies found in fish drying areas flies were vectors carried the pathogens to human such as the food borne illness. In particular, blow fly was the most found from our survey. To decrease the number of flies causing the foodborne illness and fly larvae which made fish to rot quickly, therefore using of herbs repelling flies was one options that might be safer for health of producers, consumers and environmentally friendly. This research studied on the development of fly repllent herb production that was safe to the producers and consumers, in order to apply for fly repllent in the dried salted processes. The seven herb extracts; 1. Alpinia galanga (L.) Willd, 2. Ocimum basilicum A. Juss, 3. Citrus limon, 4. Stemona collinsae Craib, 5. Piper nigrum, 6. Cymbopogan citratus Stapf and 7. Citrus hystrix DC. were tested the effects. Snakeskin Gourami Fish were prepared by dipping with herbal extracts at 500, 250, and 125 Ug/ml, respectively and non-dipping with herbal extract, them dried in outdoor areas. In order to determine the number of flies, observation and number of flies that swarm around the Snakeskin Gourami fish were recorded compared with non-dipping with herbal extract. The results showed that Cymbopogon citratus Stapf extract at 500 ug/ml found the significant lowest of fly number and was not found cytotoxic effects on PBMC by MTT method. Therefore Cymbopogon citratus Stapf extract at 500 ug/ml was safe for using for fly repellant (selectivity index >1). In conclusion, Cymbapogon citratus Stapf showed the most effective that significantly repelled flies compare with the control group and was safe. Furthermore we choose Cymbapagon citratus Stapf for developing the fly repellant herb production, the extract was prepared in water with 0.025% v/v. The cost of producing 100 ml of concentrated product was 73.1 baht.