สภาพการดำเนินชีวิตและบริการทางสังคมสำหรับครอบครัวเด็กพิการ : ศึกษากรณีครอบครัวเด็กพิการทางจิต ออทิสติก และพิการทางสติปัญญา

Abstract

การศึกษาครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อการศึกษาสภาพการดำเนินชีวิตและความต้องการบริการทางสังคมของครอบครัวเด็กพิการทางจิต ออทิสติก และครอบครัวเด็กพิการทางสติปัญญา โดยศึกษาบริการทางสังคมด้านการแพทย์ การศึกษา อาชีพ และสังคม ทั้งนี้ เพื่อเสนอแนะแนวทางในการบริการทางสังคมสำหรับครอบครัวเด็กพิการทางจิต ออทิสติก และครอบครัวเด็กพิการทางสติปัญญา การศึกษาครั้งนี้ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา แบ่งเป็น (1) กลุ่มตัวอย่างทางจิต ออทิสติก และผู้พิการที่มีลักษณะทางสติปัญญา จำนวน 4 ครอบครัว (2) กลุ่มตัวอย่างเป็นหน่วยงานที่ให้บริการ หน่วยงานภาครัฐ จำนวน 3 หน่วยงาน และหน่วยงานภาคเอกชน จำนวน 5 หน่วยงาน มีพื้นที่ศึกษาอยู่ในกรุงเทพมหานคร และสมุทรปราการ ผลการศึกษาพบว่า 1. สภาพการดำเนินชีวิตของครอบครัวเด็กพิการทางจิต ออทิสติก และผู้พิการทางสติปัญญา มีสภาพการดำเนินชีวิตอยู่ในสภาพปกติ เพราะครอบครัวมีบทบาทสำคัญในการดูแลเอาใจใส่เด็กพิการเหล่านี้ ให้ดำรงชีวิตได้เช่นคนปกติมากที่สุด ประกอบด้วย กลุ่มตัวอย่าง เป็นเด็กพิการทางสติปัญญา จึงทำให้บทบาทในการดูแลสมาชิกในครอบครัวของเด็กพิการเหล่านี้ ชัดเจน บทบาทหน้าที่ และปฏิสัมพันธ์และการสื่อสารกันภายในครอบครัวเด็กพิการทางจิต ออทิสติก และผู้พิการทางสติปัญญา พบว่า บทบาทหน้าที่ในการหาเลี้ยงครอบครัวและในการดูแลบุตรซึ่งพิการ ครอบครัวเด็กเหล่านี้สามารถทาบทบาทได้อยู่ในระดับดี ในส่วนของปฏิสัมพันธ์ภายในครอบครัว พบว่า เด็กพิการมีความรู้สึกว่าตนเองเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัว ทำให้ปฏิสัมพันธ์ภายในครอบครัวเป็นไปในทางบวก การสื่อสารกันภายในครอบครัวก็จะเป็นไปในเชิงบวก ทั้งนี้ เนื่องจากความผูกพันและความเข้าใจกันของสมาชิกในครอบครัว 2. บริการทางสังคมสำหรับครอบครัวเด็กพิการ จากการศึกษาพบว่า หน่วยงานภาครัฐให้บริการทางสังคมสำหรับครอบครัวเด็กพิการ ครอบคลุมบริการต่างๆ มากกว่า 1 ด้าน ส่วนภาคเอกชนให้บริการทางสังคมเฉพาะกลุ่ม ข้อเสนอแนะจากการศึกษาครั้งนี้ คือ ภาครัฐ ควรกำหนดนโยบายด้านส่งเสริมความตระหนักรู้ เพื่อเสริมสร้างเจตคติที่ดีต่อตนเอง และต่อผู้พิการ กระทรวงศึกษาธิการ ควรสนับสนุนส่งเสริมให้เด็กพิการ ได้รับบริการด้านการศึกษา โดยเน้นการเรียนร่วมกับเด็กปกติให้เป็นรูปธรรมในทางปฏิบัติ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ซึ่งดูแลสำนักงานส่งเสริมคุณภาพชีวติคนพิการแห่งชาติ ควรบูรณาการการทำงานด้านการบริการทางสังคมเชิงรุกกับกระทรวงสาธารณสุข และองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น อย่างเป็นรูปธรรม หน่วยงานภาครัฐและองค์กรด้านคนพิการ ได้ดำเนินการประชาสัมพันธ์ให้ความรู้เกี่ยวกับสิทธิและหน้าที่แก่คนพิการ ครอบครัว สังคม สถานประกอบการ ตลอดจนบุคลากรของทั้งภาครัฐและเอกชนที่ปฏิบัติงานเกี่ยวข้องกับคนพิการ โดยการจัดฝึกอบรม การจัดทำตัวชี้วัดเกี่ยวกับการร้องทุกข์ของคนพิการและมีการเร่งรัด ปรับปรุงแก้ไข กฎหมาย ระเบียบ ที่เป็นอุปสรรคหรือจำกัดสิทธิคนพิการรวมทั้งการพัฒนากฎระเบียบให้คนพิการสามารถเข้าถึงสิทธิมากขึ้น จัดโครงการกิจกรรมที่สนับสนุนให้เด็กพิการและครอบครัวได้รับบริการครอบคลุมทั้ง 4 ด้าน คือ บริการด้านการแพทย์ บริการด้านการศึกษา บริการด้านอาชีพ และบริการด้านสังคม ส่งเสริมให้ครอบครัวที่มีสมาชิกพิการได้เรียนรู้ วิธีการดูแล ปฏิบัติด้านพิการ เพื่อให้ระดับปฏิบัติกับคนพิการแต่ละประเภทอย่างเหมาะสม รวมถึงสนับสนุนให้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการดูแลคนพิการ กระตุ้นให้ครอบครัวให้การสนับสนุนแก่คนพิการในการออกมาสู่ต่อโลกภายนอก ปรับเปลี่ยนเจตคติที่มีต่อความพิการและคนพิการจากลักษณะเวทนานิยมไปสู่สังคมคุณธรรมในมิติที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของสิทธิ ช่วยสร้างความตระหนักรู้และสร้างเสริมเจตคติเชิงบววกด้านคนพิการ